Czym jest rwa kulszowa i jak skutecznie ją leczyć?
Rwa kulszowa – jest to korzeniowy zespół bólowy spowodowany uciskiem na korzeń nerwu kulszowego. Charakteryzuje się silnym promieniującym bólem odcinka lędźwiowo-krzyżowego promieniującym często do kończyny dolnej. Jest to stosunkowo częste schorzenie, zależnie od wieku, występuje u ok 13-40% osób – szczyt zachorowania przypada w piątej dekadzie życia. Najczęstszą przyczyna są zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne kręgosłupa.
Anatomia nerwu kulszowego
Nerw kulszowy jest najdłuższym a zarazem najgrubszym nerwem w ciele człowieka. Tworzą go włókna segmentów rdzenia kręgowego L4 do S3.
Z miednicy przechodzi poprzez otwór kulszowy większy, pod mięśniem gruszkowatym ( u 15% populacji przechodzi on poprzez ten mięsień, a nie pod nim). To właśnie tutaj często dochodzi do uwięzienia nerwu poprzez przykurcz tego właśnie mięśnia. Nazywamy to wtedy zespołem mięśnia gruszkowatego.
Dalej nerw ten przykryty jest mięśniem pośladkowym wielkim i wędruje ku tyłowi kończyny. Wychodząc spod mięśnia pośladkowego wielkiego nerw kulszowy jest usytułowany najbardziej powierzchniowo z całego swojego przebiegu. Następnie w odcinku udowym biegnie on pod mięśniami zginaczami uda, dalej w bruździe pomiędzy mięśniami półbłoniastym oraz dwugłowym uda aż do dołu podkolanowego. Tam dzieli się na swoje dwie końcowe gałęzie – nerw piszczelowy oraz nerw strzałkowy wspólny.
Jakie są objawy rwy kulszowej?
Charakterystycznym dla rwy kulszowej objawem jest silny promieniujący ból w odcinku lędzwiowo-krzyżowym, przechodzący przez pośladek oraz kończynę dolną. Możemy wyróżnić również takie objawy jak:
- spadek siły mięśniowej
- zaburzenia czucia.
- zaburzenia zwieraczy
- przybieranie postawy ochronnej z pochyleniem na stronę chorą (stan ostry) oraz lekko pochyloną do przodu (stan przewlekły)
- zniesienie odruchów (kolanowego oraz skokowego)
- wzmożenie bólu przy gwałtownych ruchach czy kichaniu
Jak diagnozuje się rwę kulszową?
Diagnoza opiera się o szereg badań, dzięki którym będziemy mogli zróżnicować przyczyny objawów tj. zmiany zapalne, tętniaki aorty brzusznej, zespół mięśnia gruszkowatego czy zmiany zwyrodnieniowe.
Badanie podmiotowe (wywiad osobowy oraz chorobowy) pozwala na zapoznanie się fizjoterapeuty bądź lekarza z przebiegiem schorzenia u pacjenta.
Badanie neurologiczne oraz przedmiotowe:
- Objaw Lasegue’a
Jest on najpopularniejszym i najbardziej naprowadzającym testem świadczącym o podrażnieniu korzenia nerwowego jeśli chodzi o rwę kulszową. Wykonanie i interpretacja: Kiedy pacjent leży na plecach, badający unosi wyprostowaną w stawie kolanowym kończynę dolną do momentu aż pojawią się dolegliwości bólowe. Jeśli pacjent prawie natychmiast odczuje ból, będziemy mogli mówić tu o wypadnięciu jądra miażdżystego. Natomiast kiedy kończyna jest unoszona, a w odcinku lędźwiowo-krzyżowym ból narasta powoli i promieniuje do tylnej powierzchni uda, możemy mówić tu o zmianach zwyrodnieniowych stawów kręgosłupa, zapaleniu więzadeł miednicy czy ograniczeniu ruchomości mięśni kulszowo-goleniowych. O znacznym podrażnieniu może świadczyć również nasilenie bólu przy teście Lasegue'a po uniesieniu głowy lub przy biernym grzbietowym zgięciu palucha.
- punkty Valleixa ( bolesność uciskowa na przebiegu nerwu kulszowego),
- ocena zaniku mięśni,
- ocena napięcia mięśniowego,
- ocena siły mięśniowej
- ocena czucia powierzchniowego oraz głębokiego.
- ocena postawy ciała
Diagnostyka obrazowa:
- RTG jest podstawowym badaniem przy tej jednostce chorobowej, jednakże nie daje ono jednoznacznej odpowiedzi. Uwidoczni jedynie zmiany jakie są obecne np. nieprawidłowe ustawienia kręgosłupa, zmiany zwyrodnieniowe, złamania, zapalenia czy z zwężenia przestrzeni międzykręgowej.
- MRI (rezonans magnetyczny) – jest to bardziej dokładna forma badania obrazowego, uwidacznia inne struktury kanału kręgowego. Konieczny przy kwalifikacji do zabiegu operacyjnego
Rwa kulszowa – sposoby leczenia.
Leczenie w zależności od przyczyny wystąpienia schorzenia obejmuje leczenie farmakologiczne, rehabilitacje oraz postępowanie operacyjne.
Leczenie farmakologiczne
Ma na celu wyeliminowanie bólu czy zmiejszenie napięcia mięśniowego przez działanie miejscowe lub ogólne. Najczęściej stosowane w farmakoterapii są: paracetamol, NLPZ (niesterydowe leki przeciwzapalne) lub leki zmniejszające napięcie mięśniowe. Jest ono stosowane podczas fazy ostrej rwy kulszowej.
Rehabilitacja
Rwa kulszowa w fazie ostrej: stosowane są różne, dostosowane do pacjenta pozycje przeciwbólowe jak np. leżenie tyłem z ugiętymi nogami czy pozycja krzesełkowa. W fazie przewlekłej staramy się przeciwdziałać zaburzeniom oraz usprawniamy pacjenta. Do tego wykorzystywane będą takie zabiegi jak:
- masaż odcinka L-S, pośladka oraz kończyny dolnej objętej schorzeniem
- ćwiczenia kinezyterapeutyczne mające na celu poprawę ruchomości oraz wzmacnianie lub rozciąganie mięśni
- terapia manualna (manipulacje i mobilizacje kręgosłupa, techniki tkanek miękkich) z wyłączeniem trakcji
Leczenie operacyjne
Wskazania do zabiegu chirurgicznego występują u niewielkiej grupy osób (0,5-1% przypadków), u których występuje niedowład, brak odruchów, zaburzenia zwieraczy, nawroty dolegliwości dyskopatycznych, nieustający, silny ból mimo zastosowania rehabilitacji bądź farmakoterapii.
Jakie zabiegi nie sprawdzą się w leczeniu rwy kulszowej, a są stosowane?
- akupunktura
- ultradźwięki
- prądy TENS
- prądy interferencyjne
- gorsety
Rwa kulszowa – profilaktyka:
- redukcja masy ciała przy nadwadze lub otyłości
- wzmocnienie mięśni oraz ćwiczenia stabilizujące
- równomierne obciążanie nóg
- zaprzestanie palenia tytoniu
- unikanie gwałtownych ruchów skrętnych
- odpowiednie dźwiganie ciężkich przedmiotów (ugięte kolana, proste plecy)*
*nieprawidłowe podnoszenie ciężkich rzeczy to nacisk na odcinek lędźwiowy kręgosłupa (poprzez działanie długiej dźwigni) o kilka do kilkudziesięciu razy większe niż dźwigany przedmiot
I to by było na tyle o rwie kulszowej. Czy podobał Ci się artykuł? Czy był pomocny? Może masz jakieś uwagi bądź problem? Zapraszam Cię do podzielenia się tym w komentarzu oraz do udostępnienia artykułu!
Źródła:
1. „Low back pain and sciatica in over 16s” Methods, evidence and recommendations, guideline NG59, NICE (2016)
2. Drake L.R. et al. „Gray’s Anatomy for students” (2010)
3. Rwa kulszowa – opracowanie własne
Uwaga! Powyższa artykuł jest jedynie opisem zagadnia oraz przykładowego postępowania i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku wyżej opisanych problemów należy udać się do fizjoterapeuty lub lekarza!
